Stel je voor: je hebt een belangrijke afspraak morgen. Of je gaat iets doen wat je spannend vindt, zoals spreken voor een groep of een onbekende plek bezoeken. En hoewel het nog niet zover is, zit je hoofd nu al vol. Je maalt, voelt spanning in je lijf en bent in gedachten bezig met alles wat er mis zou kunnen gaan. Herkenbaar? Dan is de kans groot dat je te maken hebt met anticipatiestress. En als je hoogsensitief bent, is die kans nog net wat groter. Anticipatiestress en HSP dus!
Wat is anticipatiestress eigenlijk?
Anticipatiestress is stress die ontstaat doordat je vooruitloopt op iets wat er nog moet gebeuren. Het is een soort mentale pre-productie: je brein draait alvast warm, bedenkt scenario’s, probeert controle te houden of risico’s in te schatten. Op zich is dat heel menselijk. Maar bij sommige mensen, en zeker bij veel HSP, draait dit systeem overuren.
Waarom komt anticipatiestress vaker voor bij HSP?
Wij HSP hebben een zenuwstelsel dat gevoeliger afgesteld staat. Prikkels komen harder binnen en worden diepgaander verwerkt. Dat geldt ook voor prikkels die nog moeten komen. Die gevoeligheid voor subtiele signalen, voor sfeer, voor wat anderen nodig hebben, maakt dat je al heel vroeg ‘aan’ gaat.
Daarnaast zijn veel HSP perfectionistisch ingesteld, we willen graag goed voorbereid zijn, en we hebben een sterk verantwoordelijkheidsgevoel. Combineer dat met een rijke innerlijke belevingswereld en je krijgt een cocktail waarin anticipatiestress welig kan tieren. Je leeft dan niet in het moment, maar vooral in wat er zou kunnen gebeuren.
Wanneer wordt het problematisch?
Een beetje spanning voor een sollicitatiegesprek of een eerste date is heel normaal. Maar als je dagenlang slecht slaapt, lichamelijke klachten krijgt, je afspraken afzegt of helemaal bevriest zodra het moment daar is; dan is het te veel. In ernstige gevallen kan anticipatiestress leiden tot vermijdingsgedrag of zelfs angststoornissen zoals een sociale fobie.
Wat kun je doen?
Gelukkig is er veel dat je zelf kunt doen om met anticipatiestress om te gaan. Een paar handvatten:
- Herken het patroon. Bewustwording is stap één. Merk je dat je ‘aan’ gaat bij iets in de toekomst? Benoem het voor jezelf: Ah, daar is m’n anticipatiestress weer.
- Schrijf het van je af. Door je gedachten op papier te zetten, haal je ze uit de maalstroom in je hoofd. Maak het concreet: wat verwacht je precies, wat kan er misgaan, en wat zou je dan doen?
- Breng jezelf terug naar het nu. Ademhalingsoefeningen, mindfulness of een wandeling in de natuur kunnen helpen om weer te landen in het moment. Je hoeft het scenario van morgen niet nu al te leven.
- Beperk je exposure aan prikkels. Vooral als er iets spannends aankomt, is het slim om ruimte in je agenda te houden. Wees zuinig op je energie. Neem ruimte om te ontspannen.
- Zoek steun. Praat erover met iemand die je vertrouwt. Soms helpt het al om even je verhaal kwijt te kunnen. En als de stress je echt blokkeert, overweeg dan begeleiding van een coach of therapeut.
- Lees een boek als ‘De kracht van het Nu’, van Eckhart Tolle, om meer in het moment te komen.
Mijn verhaal
Ik kende tot voor kort de term anticipatiestress eigenlijk niet, maar kwam het ergens tegen. Ik las het in een context waar ik ook de betekenis uit kon halen en ik kreeg een aha-erlebnis! Zoals wel vaker bij HSP gerelateerde onderwerpen. Toen ik ook las dat het een relatie (kan) hebben met sociale fobie, was het helemaal duidelijk. Anticiperen op mogelijke toekomstige gebeurtenissen is iets wat ik nog steeds veel doe. Maar gelukkig lig ik er normaal gesproken niet (meer) wakker van. Ik heb wel voor spannende gebeurtenissen dat ik iets slechter of lichter slaap , daar kan ik maar moeilijk vanaf komen. Maar het is niet meer zo zwaar als in het verleden.
Voor mij was die bewustwording ook belangrijk (dat gold ook voor de sociale fobie). En ook een boek als “De kracht van het nu” heeft me wel geholpen hiermee. En wandelen natuurlijk, maar dat is voor mij zo’n tweede natuur geworden, dat ik soms vergeet te vermelden :). Wandelen in het natuur is een heel goed ‘medicijn’ voor veel HSP; dit middel wordt vaak onderschat, maar kan enorm veel brengen! Het help me echt om tijdens het wandelen de dingen op een rij te zetten. Overzicht te krijgen. Naast dat het een goede manier is om te ontprikkelen.
Laatste gedachte
Anticipatiestress is niet gek of raar. Het is eigenlijk een uiting van iets moois: je betrokkenheid, je zorgvuldigheid, je gevoeligheid als HSP. Maar als het je leven gaat beheersen, is het tijd om die gevoeligheid in balans te brengen met zelfzorg. Hoogsensitiviteit vraagt om afstemming. Op je omgeving zeker, maar allereerst op jezelf.
